A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM 

1. Chức năng của tình thái từ

Quan sát những từ in đậm trong các ví dụ sau và trả lời câu hỏi:
a. “Mẹ đi làm rồi à?”
b. “Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo.
- Con nín đi!”

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

c. “Thương thay cũng một kiếp người
Khéo thay mang lấy sắc tài làm chi!”

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

d. “Em chào cô ạ!”
Câu hỏi:
1. Trong các câu (a), (b), (c), (d) nếu bỏ các từ in đậm thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi.

2. Ở ví dụ (d), từ ạ biểu thị sắc thái tình cảm gì của người nói?

Trả lời:

1.
 a. Nếu lược bỏ từ "à" thì câu này không còn là câu nghi vấn nữa.
b. Nếu lược bỏ từ "đi" thì câu này không còn là câu cầu khiến nữa.
c. Nếu không có từ "thay" thì không thể cấu tạo được câu cảm thán.
d. Nếu lược bỏ từ "ạ" không thể hiện được sự lễ phép của học sinh đối với cô giáo.

2. Từ "ạ" giúp cho câu chào thể hiện tính lễ phép cao hơn.

2. Sử dụng tình thái từ

Các từ tình thái in đậm trong các câu dưới nay thể hiện tình huống giao tiếp khác nhau như thế nào?
a. “Bạn chưa về à?”
b. “Thấy mệt ạ?”
c. “Bạn giúp tôi một tay nhé!”
d. “Bác giúp cháu một tay ạ!”
Trả lời
a. Cùng lứa tuổi - mục đích nghi vấn
b. Khác nhau về thứ bậc tuổi tác - biểu hiện sự quan tâm, tình cảm yêu mến.
c. Cùng thứ bậc - mục đích đề nghị
d. Không cùng thứ bậc - mục đích đề nghị, thể hiện sự tôn trọng

3. Ghi nhớ

• Tình thái từ là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.
• Tình thái từ gồm một số loại đáng chú ý như sau:
• Tình thái từ nghi vấn: à, ư, hả, hử, chứ, chăng...
• Tình thái từ cầu khiến: đi, nào, với...
• Tình thái từ cảm thán: thay, sao...
• Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ, nhé, cơ, mà... Khi nói, khi viết, cần chú ý sử dụng tình thái từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp (quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tinh cảm...).